Niezakończony rozwój mowy (niezakończony proces nabywania podsystemu fonetyczno-fonologicznego) stwierdzamy, gdy do piątego roku życia dziecka w jego wymowie występują substytucje głoskowe, które nie wykraczają poza inwentarz głosek polskich. Najczęściej głoski trudniejsze zastępowane SA przez łatwiejsze artykulacyjnie.

Jeśli przyjmiemy, że granicą umowną na formowanie się systemu fonetyczno-fonologicznego jest wiek 6 lat, to po jej przekroczeniu stwierdzamy opóźniony rozwój mowy. Inaczej mówiąc dziecko, które rozpoczyna naukę czytania, powinno mieć w pełni opanowany system fonologiczno-fonetyczny, by móc zapoznać się z językiem pisanym. Odchylenie od tak przyjętej normy może być znaczne. Wiele dzieci opanowuje system fonetyczno-fonologiczny do 4 roku życia, ale są też takie, które maja kłopoty artykulacyjne (głoski dziąsłowe) jeszcze w początkowym etapie nauki szkolnej i dochodzą do prawidłowych realizacji bez pomocy logopedy.

Przyczyny niezakończonego i opóźnionego rozwoju mowy:

- zaburzenia w rozwoju dużej i małej motoryki,

- zwolnione tempo formowania się lateralizacji stronnej,

- skrzyżowana, rzadziej lewostronna lateralizacja,

- brak dominacji lewej półkuli dla funkcji językowych,

- zaburzenia słuchu fonemowego,

- zaburzenia spostrzegania słuchowego i/lub wzrokowego, i/lub kinestetyczno-ruchowego,

- zaburzenia procesu integracji bodźców,

- zaburzenia uwagi,

- brak odpowiedniej stymulacji w otoczeniu dziecka,

- nieprawidłowa sytuacja socjolingwistyczna dziecka.

Źródło: prof. dr hab. J. Cieszyńska, artykuł Niezakończony rozwój mowy, opóźniony rozwój mowy, wada wymowy, odmienne realizacje spowodowane zaburzeniami i/lub chorobami fizycznymi – rozróżnienie terminologiczne dostępny na portalu http://www.konferencje-logopedyczne.pl/1,DoPobrania.html